دفاتر قانونی چیست؟

طبق ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم، هر مؤدی مالیاتی باید دفتر روزنامه و دفتر کل نگهداری کند.

---

الزامات قانونی دفاتر

۱. دفتر روزنامه

تمام معاملات به ترتیب تاریخ ثبت می‌شود.

۲. دفتر کل

معاملات به تفکیک حساب‌ها ثبت می‌شود.

---

چالش‌های دفاتر سنتی

۱. امکان دستکاری

❌ حذف صفحات
❌ اصلاح بدون قید
❌ ثبت با تأخیر
❌ فاصله سفید

۲. عدم امکان گزارش‌گیری

❌ جستجوی سخت
❌ محاسبه دستی
❌ خطای انسانی
❌ زمان‌بر

۳. مشکلات بایگانی

❌ فضای فیزیکی
❌ آسیب‌پذیری
❌ دسترسی محدود

---

مزایای دفاتر دیجیتال

۱. غیرقابل دستکاری (Immutable)

✅ شماره ترتیبی خودکار
✅ لاگ تغییرات Hash-chained
✅ هر تغییر = سند ممیزی
✅ تاریخ و ساعت ثابت

۲. گزارش‌گیری فوری

✅ تراز آزمایشی لحظه‌ای
✅ گزارش‌های سفارشی
✅ فیلتر و جستجو
✅ خروجی Excel/PDF

۳. امنیت بالا

✅ رمزنگاری
✅ پشتیبان‌گیری خودکار
✅ کنترل دسترسی
✅ ممیزی کامل

---

ساختار سند حسابداری در بارکد

فرمت سند:

┌─────────────────────────────────────────────────────────┐
│ سند شماره: ۱۴۰۳-۰۱-۰۰۴۵                                │
│ تاریخ: ۱۴۰۳/۰۲/۱۵                                      │
│ نوع: فروش نقدی                                          │
├─────────────────────────────────────────────────────────┤
│ ردیف │ شرح          │ حساب      │ بدهکار   │ بستانکار│
├──────┼──────────────┼───────────┼──────────┼─────────┤
│  ۱   │ دریافت نقد   │ صندوق     │ ۱۰۰,۰۰۰  │    -    │
│  ۲   │ فروش کالا    │ فروش      │    -     │ ۹۰,۰۰۰  │
│  ۳   │ مالیات      │ VAT پرداختنی│   -     │ ۱۰,۰۰۰  │
├──────┴──────────────┴───────────┼──────────┼─────────┤
│                        جمع:     │ ۱۰۰,۰۰۰  │ ۱۰۰,۰۰۰ │
└─────────────────────────────────┴──────────┴─────────┘
│ تأیید‌کننده: احمد محمدی                                 │
│ زمان ثبت: ۱۴۰۳/۰۲/۱۵ - ۱۴:۳۲:۱۵                       │
│ Hash: a3f2c8d...                                        │
└─────────────────────────────────────────────────────────┘

---

قوانین اجباری در بارکد

۱. بدهکار = بستانکار

if (total_debit !== total_credit) {
    ❌ سند ثبت نمی‌شود
    → "جمع بدهکار و بستانکار برابر نیست"
}

۲. حداقل دو سطر

if (lines < 2) {
    ❌ سند ثبت نمی‌شود
    → "سند باید حداقل دو سطر داشته باشد"
}

۳. هر سطر فقط بدهکار یا بستانکار

if (line.debit > 0 && line.credit > 0) {
    ❌ سطر قبول نمی‌شود
    → "هر سطر فقط بدهکار یا بستانکار"
}

۴. شماره ترتیبی بدون فاصله

اسناد: ۱، ۲، ۳، ۴، ...
❌ نمی‌توان سند شماره ۵ را بدون ثبت ۴ ایجاد کرد

---

بستن دوره مالی

مراحل بستن دوره:

┌─────────────────────────────────────────────────────────┐
│                    بستن دوره ماهانه                     │
├─────────────────────────────────────────────────────────┤
│                                                         │
│  ۱. چک‌لیست پیش از بستن                                │
│     ├── ✅ همه اسناد ثبت شده؟                          │
│     ├── ✅ تراز آزمایشی = ۰؟                           │
│     ├── ✅ مغایرت بانکی حل شده؟                        │
│     └── ✅ اسناد دستی بررسی شده؟                       │
│                      ↓                                  │
│  ۲. تولید سند خلاصه ماهانه                             │
│     ├── تجمیع بدهکارها                                 │
│     ├── تجمیع بستانکارها                               │
│     └── مرجع به اسناد جزئی                             │
│                      ↓                                  │
│  ۳. قفل دوره                                           │
│     └── ❌ امکان تغییر اسناد قفل‌شده نیست              │
│                                                         │
└─────────────────────────────────────────────────────────┘

بستن سال مالی:

┌─────────────────────────────────────────────────────────┐
│                    بستن سال مالی                        │
├─────────────────────────────────────────────────────────┤
│                                                         │
│  ۱. بررسی همه دوره‌های ماهانه بسته شده                  │
│                      ↓                                  │
│  ۲. تولید سند اختتامیه                                 │
│     ├── بستن حساب‌های موقت (درآمد، هزینه)              │
│     ├── انتقال به سود/زیان انباشته                     │
│     └── صفر کردن حساب‌های موقت                         │
│                      ↓                                  │
│  ۳. تولید سند افتتاحیه سال بعد                         │
│     └── مانده حساب‌های دائمی = افتتاحیه                 │
│                      ↓                                  │
│  ۴. قفل سال مالی                                       │
│     └── ❌ امکان تغییر سال قفل‌شده نیست                │
│                                                         │
└─────────────────────────────────────────────────────────┘

---

لاگ ممیزی (Audit Trail)

ساختار لاگ:

interface AuditLog {
  id: string;
  timestamp: Date;           // زمان دقیق
  userId: string;            // کاربر
  action: string;            // نوع عملیات
  entityType: string;        // نوع موجودیت
  entityId: string;          // شناسه موجودیت
  previousState: object;     // وضعیت قبلی
  newState: object;          // وضعیت جدید
  contentHash: string;       // Hash محتوا
  previousHash: string;      // Hash قبلی
}

Hash-chained:

لاگ ۱ → Hash A
          ↓
لاگ ۲ (previousHash = A) → Hash B
          ↓
لاگ ۳ (previousHash = B) → Hash C
          ↓
...

اگر کسی لاگ ۲ را تغییر دهد:
Hash B' ≠ Hash B
لاگ ۳ (previousHash ≠ B') → ❌ زنجیره شکسته!

---

سؤالات متداول دفاتر قانونی

آیا دفاتر دیجیتال قانونی هستند؟

بله. طبق آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵، دفاتر الکترونیکی با شرایط خاص (شماره‌گذاری ترتیبی، غیرقابل تغییر بودن، لاگ ممیزی) پذیرفته می‌شوند.

آیا باید دفاتر کاغذی هم نگه دارم؟

برای اطمینان بیشتر، توصیه می‌شود خروجی چاپی از سند خلاصه ماهانه (ماده ۹۵) نگهداری شود.

اگر اشتباهی در سند ثبت کردم چه کنم؟

سند اصلاحی ثبت کنید. سند اصلی قابل تغییر یا حذف نیست، اما با سند معکوس می‌توان آن را خنثی کرد.

لاگ ممیزی چقدر نگهداری می‌شود؟

حداقل ۱۰ سال. سیستم بارکد به‌صورت خودکار بایگانی می‌کند.

اگر ممیز لاگ بخواهد چه کنم؟

از سیستم خروجی بگیرید. بارکد گزارش کامل لاگ با امضای دیجیتال تولید می‌کند.

---

مقایسه دفاتر سنتی و دیجیتال

---

شروع کنید

با بارکد، دفاتر قانونی امن، قانونی و قابل دفاع است.

امتحان رایگان ۱۴ روزه →